Słowa kluczowe
charakterystyka psychometryczna
kwestionariusz
badanie
praca
organizacja
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł prezentuje konstrukcję i badanie wartości psychometrycznej Kwestionariusza Postaw wobec Bezpieczeństwa. Metoda służy do pomiaru postaw wobec bezpieczeństwa, traktowanych jako ogół względnie trwałych dyspozycji do postrzegania i oceniania zasad bezpieczeństwa, emocjonalnego reagowania na nie oraz do zachowywania się w sposób bezpieczny. Zawiera w sobie trzy komponenty: poznawczy (kognitywny), emocjonalnooceniający (afektywny) i behawioralny.
Kwestionariusz konstruowano metodą teoretyczną i czynnikową. Z wyjściowej puli 54 twierdzeń, do badań pilotażowych, na podstawie analizy treści i ocen sędziów kompetentnych, zakwalifikowano 18. Analiza właściwości psychometrycznych dokonana została w oparciu o wyniki uzyskane w próbie 1300 osób. Na podstawie uzyskanych danych wyodrębniono trzy czynniki, określono rzetelność i trafność teoretyczną stosując analizę aspektu zbieżnego (zastosowano Kwestionariusz Klimatu Bezpieczeństwa, Kwestionariusz Klimatu Organizacyjnego, Kwestionariusz spostrzegania i podejmowania ryzyka, Skalę Człowiek w Pracy. Przeprowadzona analiza wykazała, że metoda ta charakteryzuje się zadowalającymi, choć zróżnicowanymi parametrami.
Bibliografia
Wojciszke B.: Psychologia społeczna. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2013.
Wojciszke B.: Postawy i ich zmiana, [w:] Strelau J. (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki tom 3. GWP, Gdańsk 2007, ss. 79-106.
Rybakowski M.: Kształtowanie pożądanych postaw wobec bezpieczeństwa pracy. Problemy Profesjologii, No. 2, 2009, ss. 79-84.
Nowak S.: Pojęcie postawy w teoriach i stosowanych badaniach społecznych, [w:] Nowak S. (red.) Teorie postaw. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1973, ss. 20-29.
Szczygielska A.: Czynniki środowiska pracy a poznawczy komponent postawy pracowników wobec bezpieczeństwa pracy, [w:] Doliński D., Maciuszek J., Polczyk R. (red.) Wokół wpływu społecznego. Wydawnictwo UJ, Kraków 2012, ss. 180-198.
Stasiła-Sieradzka M.: Udział psychologii pracy i organizacji w kreowaniu bezpiecznego środowiska pracy, [w:] Lewandowski J., Znajmiecka-Sikora M. (red.) Współczesne standardy w zakresie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Możliwości i zagrożenia. Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź 2012, ss. 138-160.
Horton P.B., Leslie G.R.: The Sociology of Social Problems. Appleton-Century-Crofts, New York 1970.
Sztumski J.: Postawy wobec problemów dotyczących ludzi, [w:] Dębowski J. (red.) Bezpieczeństwo i wolność jako kategorie kulturowe i społeczne. Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, Siedlce 2004, ss. 140-141.
Rybakowski M.: Człowiek w sytuacji pracy i jego postawy wobec bezpieczeństwa,[w:] Rybakowski M. (red.) Bezpieczeństwo człowieka. Konteksty i dylematy. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2007, ss. 165-176.
Marody M.: Sens teoretyczny a sens empiryczny pojęcia postawy. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1974.
Milczarek M.: Sprawozdanie z realizacji 3 etapu zadania badawczego 35/2002/PW-NB, Opracowanie programu uzupełniającego system zarządzania bezpieczeństwem w zakresie kształtowania pozytywnej kultury bezpieczeństwa na przykładzie górnictwa. Warszawa 2004.
Wołk Z.: Kultura techniczna i kultura pracy wobec problemów bezpieczeństwa pracy, [w:] Rybakowski M. (red.) Bezpieczeństwo człowieka. Konteksty i dylematy. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2007, ss. 155-165.
Siu O.L., Phillips D.R., Leung T.W.: Age differences in safety attitudes and safety performance in Hong Kong construction workers. A Journal of Safety Research. Vol. 34, No. 2, 2003, ss. 199-205. doi: 10.1016/S0022-4375(02)00072-5.
Donald D.: Center Employee Attiudes and Safety in the Chemical Industry. Journal of Loss Prevention in the Process Industries. Vol. 7, No. 5, 1994, ss. 203-208.
Monazzam M., Soltanzadeh A.: The Relationship between the Worker's Safety Attitude and the Registered Accidents. Journal of Research in Health Sciences. Vol. 9, No. 1, 2009, ss. 17-20.
Tomás J.M., Cheyne A., Oliver A.: The relationship between safety attitudes and occupational accidents: The role of safety climate. European Psychologist. Vol. 16, No. 3, 2011, ss. 209-219.
Januszek H., Sikora J.: Socjologia pracy. Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej, Poznań 1998.
Oleński J.: Ekonomika informacji metody. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003.
Znajmiecka-Sikora M.: Ocena kultury bezpieczeństwa w sektorze MIŚP na podstawie badań przedsiębiorstw z regionu łódzkiego, [w:] Juźwicka A., Szymańska K., Walecka A. (red.) Nowe spojrzenie na kulturę organizacyjną. Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź 2014, ss. 53-62.
Boczkowska K.: Ocena poziomu kultury bezpieczeństwa w polskich przedsiębiorstwach – wyniki badań, [w:] Juźwicka A., Szymańska K., Walecka A. (red.) Nowe spojrzenie na kulturę organizacyjną. Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź 2014, ss. 9-19.
Stasiła-Sieradzka M., Dobrowolska M.: Badanie klimatu bezpieczeństwa pracy jako element benchmarkingu w zarządzaniu bezpieczeństwem w organizacji. Społeczeństwo i edukacja. Vol. 21, No. 2, 2016, ss. 471-487.
Znajmiecka-Sikora M., Boczkowska K.: Analysis of safety culture on the example of selected Polish production enterprises, [w:] Arezes P.M., Baptista J.S., Barroso M.P., Carneiro P., Cordeiro P., Costa N., Melo R.B., Miguel A.S., Perestrelo G. (red.) Occupational Safety and Hygiene IV. CRC Press, Londyn 2016, ss. 349-352.
Znajmiecka-Sikora M., Boczkowska K., Niziołek K., Sikora A.: Analiza i ocena stopnia dostosowania łódzkich przedsiębiorstw i kadr BHP do zmian w przepisach i potrzebach rynku. Raport z badań. Wydawnictwo EGO, Łódź 2010.
Neal A.F., Griffin M.A., Hart P.D.: The Impact of Organizational Climate on Safety Climate and Individual Behavior. Safety Science. Vol. 34, No. 1-3, 2000, ss. 99-109. https://doi.org/10.1016/S0925-7535(00)00008-4.
Widerszal-Bazyl M.: Ryzyko psychospołeczne w miejscu pracy i jego ograniczenie, [w:] Koradecka D. (red.) Bezpieczeństwo i higiena pracy. CIOP, Warszawa 2008, ss. 87-117.
Znajmiecka-Sikora M., Boczkowska K.: Behaviour-Based Safety (BBS): program modyfikacji zachowań niebezpiecznych w przedsiębiorstwie. Bezpieczeństwo Pracy: nauka i praktyka. No. 3, 2017, ss. 10-14.
Leivo A.K.: A field study of the effects of gradually terminated public feedback on housekeeping performance. Journal of Applied Social Psychology. Vol. 31, 2001, ss. 1184-1203.
Walker M.B.: Changing manual handling behaviour: issues and options. The fundamental design science. Proceedings of the 30th Annual Conference of the Ergonomics Society of Australia, 4-7 December, Sydney, Australia 1994, ss. 100-107.
Tuncel S., Lotlikar H., SAM Salem S., Daraiseh N.: Effectiveness of behaviour based safety interventions to reduce accidents and injuries in workplaces: critical appraisal and meta-analysis. Theoretical Issues in Ergonomics Science. Vol. 7, No. 3, 2006, ss. 191-209.
Babcock R.A., Sulzer-Azaroff B., Sanderson M., Scibak J.: Increasing nurses’ use of feedback to promote infection-control practices in a head-injury treatment center. Journal of Applied Behavior Analysis. Vol. 25, No. 3, 1992, ss. 621-627. doi: 10.1901/jaba.1992.25-621.
Gasparski P.: Psychologiczne wyznaczniki gotowości do zapobiegania zagrożeniom. Polska Akademia Nauk, Warszawa 2003.
Gasparski P.: Diagnoza – dystans – instrumentalność. Psychologiczne wyznaczniki gotowości do zapobiegania zagrożeniom, [w:] Goszczyńska M., Studenski R. (red.) Psychologia zachowań ryzykownych – koncepcje, badania, (1) próba jest duża – doskonała z punktu widzenia możliwości stosowania tej metody praktyka. Wydawnictwo Akademickie „ŻAK”, Warszawa 2006, ss. 46-68.
Znajmiecka-Sikora M.: Możliwości diagnozy kultury bezpieczeństwa – wstępna analiza własności psychometrycznych narzędzia do pomiaru klimatu bezpieczeństwa. Organizacja i zarządzanie. Zeszyty Naukowe Politechniki Łódzkiej. No. 66, 2016, ss. 65-94.
Brzeziński J.: Metodologia badań psychologicznych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Hornowska E.: Testy psychologiczne. Teoria i praktyka. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003.
Zawadzki B.: Kwestionariusze osobowości. Strategia i procedura stosowania. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2006.
Paszkowska A.: Młodzieżowy Kwestionariusz Zainteresowań Zawodowych MŁOKOZZ – podręcznik. Fundacja Realizacji Programów Społecznych, Warszawa 2011.
Chełpa S.: Walidacja kwestionariusza klimatu organizacyjnego Kolba. Przegląd Psychologiczny. Vol. 36, No. 3, 1993, ss. 379-387.
Zaleśkiewicz T.: Beyond Risk Seeking and Risk Aversion: Personality and the Dual Nature of Economic Risk Taking. European Journal of Personality. Vol. 15, No. 1, 2001, ss. 105-122.
Zaleśkiewicz T.: Przyjemność czy konieczność. Psychologia spostrzegania i podejmowania ryzyka. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
Matczak A., Jaworowska A., Fecenec D., Bitner J.: Człowiek w Pracy. Podręcznik. Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa 2009.
Comrey A.L., Lee H.B.: A First Course in Factor Analysis (2nd edition). Lawrence Erlbaum Associates, Hillsdale, New Jersey 1992.